Κυριακή 8 Φεβρουαρίου 2015

Μελέτη πριν 9 χρόνια για διάβρωση-προσάμμωση ακτών Θερμαϊκού

Αεροφωτογραφία πριν χρόνια δείχνει το μέγεθος του προβλήματος στους Ν.Επιβάτες
Πριν λίγες ημέρες, σε μία σύσκεψη των επικεφαλής των δημοτικών παρατάξεων του δήμου Θερμαϊκού, που πραγματοποιήθηκε στο Δημαρχείο, ο δήμαρχος κ. Γιάννης Μαυρομάτης υπογράμμισε ότι θεωρεί μεταξύ των μεγάλων έργων άμεσης προτεραιότητας, που χρειάζεται να γίνουν, την αντιμετώπιση του προβλήματος της διάβρωσης και της προσάμμωσης των ακτών του Θερμαϊκού.

Η «Συμπολιτεία Θερμαϊκού» χαιρέτισε την πρωτοβουλία του δημάρχου, δηλώνοντας ότι θα βοηθήσει με όλες τις δυνάμεις της και κάθε προσφερόμενο μέσον, στην αντιμετώπιση του τεράστιου αυτού ζητήματος για την περιοχή μας. Πολύ περισσότερο που η δημοτική μας παράταξη, ήταν η πρώτη η οποία ασχολήθηκε συστηματικά με το πρόβλημα, οργανώνοντας ειδική εκδήλωση πριν ένα χρόνο με τη συμμετοχή έγκριτων πανεπιστημιακών, αλλά και καταθέτοντας εξειδικευμένη πρόταση στο δημοτικό συμβούλιο. Η οποία δυστυχώς τότε δεν αντιμετωπίστηκε με την πρέπουσα σοβαρότητα του θέματος.
Με την ευκαιρία, παραθέτουμε μία μελέτη που είχε συντάξει πριν από εννέα (9) χρόνια ο  καθηγητής Υδρογεωλογίας και Τεχνικής Γεωλογίας στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Ιωάννης Κουμαντάκης, επισημαίνοντας το μέγεθος του τεράστιου προβλήματος, που είχε ήδη δημιουργηθεί μέχρι τότε, το 2006, στις ακτές του Θερμαϊκού, αλλά και τις προβλέψεις του για τη διόγκωση της διάβρωσης και της προσάμμωσης τα επόμενα χρόνια.


«Επιπτώσεις από την επέκταση του διαδρόμου προσαπογειώσεων αεροσκαφών 10-28 του Διεθνούς Αερολιμένα Θεσσαλονίκης «Μακεδονία» στη θάλασσα
Από Κουμαντάκη Ι.
Καθηγητή Ε.Μ.Πολυτεχνείου
ΜΑΪΟΣ 2006

1. Εισαγωγή
Στη συνέχεια προηγούμενης πραγματογνωμοσύνης μου (Ιανουάριος 2006) σχετικά με τις αναμενόμενες επιπτώσεις στην παράκτια ζώνη του Δήμου Θερμαϊκού από την επέκταση μέσα στη θάλασσα του διαδρόμου προσαπογειώσεων αεροσκαφών 10-28 του αεροδρομίου «Μακεδονία» και της διατυπωμένης σ’ αυτήν επιφύλαξής μου για προσθήκη συμπληρωματικών στοιχείων, καταγράφω στην έκθεση αυτή τα εξής πρόσθετα στοιχεία.

2. Διάβρωση παράκτιας ζώνης Περαίας-Κεραιών ΕΤ-3
Η μελέτη Ακτομηχανικής που έγινε στα πλαίσια των ειδικών υποστηρικτικών μελετών για την επέκταση του διαδρόμου προσαπογειώσεων 10-28 του αεροδρομίου «Μακεδονία» έχει καταλήξει στο συμπέρασμα (πρόβλεψη μαθηματικού μοντέλου) ότι εξαιτίας των έργων επέκτασης θα πραγματοποιείται διάβρωση της ακτής 2-3 μέτρων ετησίως, δηλαδή η ακτογραμμή θα μετατοπίζεται εις βάρος της στεριάς και η θάλασσα θα προελαύνει αντίστοιχα μέτρα προς αυτήν, στο τμήμα από τη Σκάλα Περαίας έως τις κεραίες της ΕΤ-3.
Επισημαίνομε επ’ αυτού ότι σε όλο το μήκος του εν λόγω τμήματος το προς διάβρωση υλικό είναι στο σύνολό του λεπτόκοκκη έως μεσόκοκκη, ασύνδετη χωρίς συνοχή, άμμος, πλούσια σε μικρά θαλάσσια κοχύλια και θραύσματα αυτών. Η διάβρωση των παράκτιων αυτών υλικών είναι ιδιαίτερα εύκολη, καθώς και η μεταφορά τους και απόθεσή τους σε άλλες θέσεις.
Με τα χαρακτηριστικά αυτά των προς διάβρωση υλικών, η ως άνω πρόβλεψη του μαθηματικού μοντέλου για διάβρωση 2-3 μέτρων ετησίως, είναι πολύ πιθανόν να αποδειχθεί ιδιαίτερα συντηρητική. Στην περίπτωση αυτή, αλλά ακόμη κι αν η πρόβλεψη είναι ακριβής, σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα (2 έως 4 ετών) η αμμώδης παράκτια λωρίδα σε όλο της το μήκος, από Σκάλα Περαίας έως Κεραίες ΕΤ-3 και σε πλάτος μεγαλύτερο των 10 μέτρων θα έχει εξαφανισθεί από τη διάβρωση.
Με δεδομένη την σήμερα διαμορφωμένη κατάσταση στην παραλία σε όλο το μήκος της δομημένης ζώνης της Περαίας, η αμμώδης έκταση έχει πλάτος της τάξης των 10 μ. και στην ακραία της λωρίδα στα νότια αυτής έχει διαμορφωθεί ο παραλιακός πεζόδρομος της οδού Ακτής. Ο πεζόδρομος προβλέπεται να επεκταθεί σε όλη την παραλιακή ζώνη από Περαία προς Νέους Επιβάτες και Αγ. Τριάδα, μήκους περί τα 7 χιλιόμετρα, αρκετά τμήματα του ποίου έχουν ήδη ολοκληρωθεί (πεζόδρομος Κουντουριώτου στους Νέους Επιβάτες και οδός Οικονομίου στην Αγ. Τριάδα) και άλλα βρίσκονται υπό κατασκευή.
Ο μεγάλου μήκους αυτός παραλιακός πεζόδρομος, που τα ολοκληρωμένα τμήματά του αποτελούν σήμερα ό,τι ωραιότερο μπορεί να απολαύσει κάποιος, με ολόκληρο τον κόλπο της Θεσσαλονίκης σε επαφή, την πόλη της Θεσσαλονίκης και το Χορτιάτη απέναντι και την ύπαρξη κάθε είδους έργων και καταστημάτων αναψυχής, αθλητισμού, κ.τ.λ θα αρχίσει να διαβρώνεται και να καταστρέφεται από τη θαλάσσια δράση, όπου αυτή η δράση θα εκδηλώνεται έντονα διαβρωτικά, όπως στο τμήμα από Σκάλα Περαίας έως Κεραίες ΕΤ-3. Στον πεζόδρομο της οδού Ακτής υπάρχουν σήμερα ξενοδοχεία, εστιατόρια, ταβέρνες, κέντρα διασκέδασης, μπαρ, αθλητικές εγκαταστάσεις, πλατείες, μικρά λιμενικά και παράκτια έργα, κ.ά.
Αν καθυστερήσουν να ληφθούν κατάλληλα μέτρα αντιδιαβρωτικής προστασίας, ο πεζόδρομος της οδού Ακτής στην παραλία της Περαίας θα καταστραφεί και θα αρχίσουν να διαβρώνονται οι ζώνες θεμελίωσης των πολυάριθμων κτηρίων που βρίσκονται σ’ αυτήν.
Είναι προφανές ότι μέτρα προστασίας από τη διάβρωση που θα αλλοιώσουν τη χρήση αυτής της παραλίας, η οποία σήμερα αποτελεί ζώνη κολύμβησης και αναψυχής, δεν πρέπει να υιοθετηθούν και να κατασκευαστούν.
Η επέκταση της αμμώδους αυτής ακτής της Περαίας προς τα ανατολικά και βορειοανατολικά προς τις κεραίες της ΕΤ-3, αποτελεί μικρού ύψους (2-3 m) θίνη, πίσω από την οποία τα υψόμετρα του εδάφους επιτρέπουν την κατάκλυση της περιοχής από τη θάλασσα αν η θίνη αυτή καταστραφεί από τη διάβρωση, Για το λόγο αυτό και μπροστά σ’ ένα τέτοιο ενδεχόμενο κίνδυνο, η παράγραφος 55 της απόφασης έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων ορίζει τα εξής: «… Σε περίπτωση που έγκαιρα διαπιστωθεί αλλοίωση της ακτογραμμής με κίνδυνο να κατακλυσθεί η περιοχή νοτιοανατολικά του αεροδρομίου θα πρέπει κατά προτεραιότητα να γίνουν οι απαραίτητες μελέτες και τα έργα ώστε να αποφευχθεί αυτό».
Επισημαίνουμε σχετικά ότι η θίνη αυτή αποτελείται αποκλειστικά από λίαν λεπτόκοκκη άμμο και επομένως είναι ιδιαίτερα ευπαθής στη διάβρωση. Πάνω σ’ αυτήν την θίνη κατασκευάζεται σήμερα ασφαλτοστρωμένος δρόμος που οδηγεί από την Περαία στην περιοχή ΚΑΠΠΑ-2000* όπου τους προσεχείς μήνες ολοκληρώνονται τα έργα ολυμπιακών προδιαγραφών που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων κλειστό γήπεδο μπάσκετ, κλειστό κολυμβητήριο, ξενοδοχείο, εστιατόριο, μαρίνα κ.ά.
Αν η θίνη αυτή διαβρωθεί και καταστραφεί, πέραν της αναμενόμενης κατάκλυσης της πίσω από αυτήν περιοχής, θα καταστραφεί και η οδός πρόσβασης στις εγκαταστάσεις αυτές της ΚΑΠΠΑ-2000 και η προσπέλαση προς αυτές από άλλη πλευρά θα είναι αδύνατη γιατί εφάπτεται ζώνης που παρεμβάλλεται μεταξύ αυτών και του αεροδρομίου, η οποία προβλέπεται επίσης να κατακλυσθεί.

3. Ζώνες προσάμμωσης
Από όσα έχουν καταγραφεί στην προηγούμενη «Έκθεση Γνωμοδότησης» που συντάξαμε τον παρελθόντα Ιανουάριο, ως ζώνες προσάμμωσης θεωρούνται, σύμφωνα με την πρόβλεψη του μαθηματικού μοντέλου της μελέτης «Ακτομηχανική διερεύνηση» η περιοχή του αεροδρομίου μέχρι τις κεραίες της ΕΤ-3 και η περιοχή από Ν. Επιβάτες μέχρι Περαία (βλ. κεφ. 5.2.5. της ΜΠΕ). Το φαινόμενο αυτό δεν περιγράφεται σε ό,τι αφορά την έντασή του και τη χρονική εξέλιξή του, ούτε προτείνονται μέτρα και έργα προστασίας των ακτών από την προσάμμωση και βεβαίως δεν μελετούνται τέτοια έργα.
Επί του θέματος της προσάμμωσης θα μπορούσαν οι Μελετητές να έχουν μια πραγματική εικόνα του φαινομένου και όχι μόνο θεωρητική προσέγγισή του με την πρόβλεψη του μαθηματικού μοντέλου ή ακόμη και φυσικού προσομοιώματος.
Μια πραγματική εικόνα προσάμμωσης που έχει λάβει χώρα στο Δήμο Θερμαϊκού από το 1997 δίδεται στην περιοχή της Σκάλας των Νέων Επιβατών και τεκμηριώνεται σ’ αυτή την έκθεση με φωτογραφικό υλικό που παραθέτουμε στη συνέχεια. Η Σκάλα (προβλήτα) αυτή συνολικού αρχικού μήκους 120 μέτρων, κατασκευάστηκε το 1967-6 8. Αργότερα έγινε επέκτασή της κατά 80 μ. Ταυτόχρονα κατασκευάστηκαν όμοιες προβλήτες τόσο στην Περαία όσο και στην Αγ. Τριάδα. Οι τρεις αυτές προβλήτες κατασκευάστηκαν πάνω σε κολώνες, διατεταγμένες σε δύο παράλληλες σειρές που απέχουν μεταξύ τους περίπου όσο το πλάτος κάθε προβλήτας. Σε κάθε σειρά οι κολώνες απέχουν μεταξύ τους 3 μ., εδράζονται στον πυθμένα της θάλασσας και προεξέχουν από την επιφάνειά της περί τα 2,5-3 μ. Πάνω σ’ αυτές τις κολώνες εδράζεται η προβλήτα, αφήνοντας κάτω από αυτή το χώρο μεταξύ των κολωνών ελεύθερο για τα θαλάσσια ρεύματα και τον κυματισμό.
Αυτού του τύπου οι προβλήτες (σκάλες) δεν προκάλεσαν αισθητά και με εμφανείς συνέπειες προβλήματα προσάμμωσης ή διάβρωσης.
Όμως το 1997 στη Σκάλα των Νέων Επιβατών κατασκευάστηκαν, σε δύο φάσεις, κάθετα στην υπάρχουσα προβλήτα, δύο συνεχόμενα ολόσωμα (μασσίφ) επιχώματα μέσα στη θάλασσα, έτσι ώστε να δημιουργηθεί αλιευτικό καταφύγιο.
Το μικρό αυτό λιμενικό έργο-θαλάσσιο μασσίφ επίχωμα, συνολικού μήκους μικρότερου των 100 m, διατάραξε έντονα την ευπαθή ισορροπία του θαλάσσιου και παράκτιου περιβάλλοντος της περιοχής.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την μεταφορά και απόθεση τεράστιων ποσοτήτων λεπτόκοκκων αμμωδών υλικών, την προσάμμωση με αυτά μεγάλης έκτασης εκατέρωθεν της αρχικής προβλήτας και την μετατροπή της έκτασης αυτής σε στεριά. Μέσα στα επόμενα τρία χρόνια από την κατασκευή του καταφυγίου, στη θέση της προβλήτας η προσάμμωση έφθασε στα 120 μ από την αρχική ακτογραμμή από την οποία “ξεκινούσε” η προβλήτα.
Δημιουργήθηκαν με τον τρόπο αυτό δύο, περίπου τριγωνικές, νέες επιφάνειες στεριάς από τα υλικά της προσάμμωσης και προφανώς μείωση του βάθους της θάλασσας μέσα στο υπόλοιπο αλιευτικό καταφύγιο.
Το γεγονός αυτό δείχνει ότι ο μέσος ρυθμός προσάμμωσης (τα πρώτα χρόνια) ήταν της τάξης των 40 μέτρων ετησίως.
Η κατάσταση αυτή, που πέραν της προσάμμωσης έχει ως αποτέλεσμα και τη μείωση της έκτασης του αλιευτικού καταφυγίου και άρα ελάττωση της χωρητικότητάς του σε αλιευτικά και άλλα σκάφη, οδήγησε την Τεχνική Υπηρεσία της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης να συντάξει μελέτη για εξάμμωση (αφαίρεση της άμμου) και να εκτελέσει σχετική εργολαβία για την αφαίρεση μέρους της άμμου που είχε αποτεθεί.
Η εργολαβία αυτή εκτελέστηκε (εργολάβος Καματάκης) το έτος 2000. Αφαιρέθηκαν με εκσκαφές 120.000 m3 άμμου και απομακρύνθηκαν από την περιοχή. Η αφαίρεση αυτή, μείωσε την έκταση της επιφάνειας προσάμμωσης κατά ένα μικρό μέρος. Στη κεντρική ζώνη αυτής, που αντιστοιχεί στην παλαιά προβλήτα, τα 120 μ που είχαν προσαμμωθεί, μειώθηκαν κατά 30-35 μ από την αφαίρεση της άμμου των 120.000 m3. Απ’ αυτό προκύπτει ότι την πρώτη τριετία τα υλικά προσάμμωσης ήταν της τάξης των 500.000 m3.
Έκτοτε και μέχρι σήμερα το φαινόμενο της προσάμμωσης μένει “ζωντανό” και εντός της 5ετίας περίπου που μεσολάβησε από τον καθαρισμό (εξάμμωση) του 2000, η συνεχιζόμενη προσάμμωση ξαναγέμισε το χώρο που είχε εξαμμωθεί και ήδη προωθείται η δημιουργία νέας στεριάς και πέρα των 120 m από την αρχική θέση της ακτογραμμής.
Την τελευταία επομένως 5ετία ο ρυθμός προσάμμωσης μειώθηκε σε σχέση με την πρώτη 3ετία, παραμένει όμως ακόμη αρκετά υψηλός και σε μέση ετήσια βάση είναι της τάξης των 7 μέτρων (35 μ νέας προσάμμωσης εντός 5ετίας). Την πενταετία αυτή αποτέθηκαν περί της 150.000 m3 άμμου.
Η ως άνω περιγραφείσα κατάσταση που αφορά το φαινόμενο της προσάμμωσης στη Σκάλα των Νέων Επιβατών, δίδει μια συγκεκριμένη πραγματική εικόνα πορείας και εξέλιξής του.
Αυτή την πληροφόρηση και γνώση θα πρέπει να αξιολογήσομε και να κάνομε εκτιμήσεις για τις αναμενόμενες προσαμμώσεις μετά την επέκταση κατά 1 Km του διαδρόμου προσαπογειώσεων του αεροδρομίου και όχι την αμφίβολης αξιοπιστίας πρόβλεψη των μοντέλων.
Συμπερασματικά, διαπιστώνεται ότι το φαινόμενο της προσάμμωσης, όπως αποδεικνύεται από το υφιστάμενο μικρό λιμενικό έργο των Νέων Επιβατών, είναι εξόχως έντονο. Επισημαίνεται σχετικά ότι η διεύθυνση της επέκτασης μέσα στη θάλασσα του διαδρόμου προσαπογειώσεων 10-28 του αεροδρομίου, σε μορφή μασσίφ επιχώματος, είναι σχεδόν ίδια με αυτήν του μικρού θαλάσσιου επιχώματος του αλιευτικού καταφυγίου Νέων Επιβατών.

4. Διαβρώσεις παραλίας Αγ. Τριάδας
Η αμμώδης παραλιακή ζώνη, πλάτους 10-15μ, επεκτείνεται ως συνεχόμενη ζώνη προς τα δυτικά μέχρι και δυτικότερα περί τα 200-300μ των εγκαταστάσεων του ΠΙΚΠΑ Αγ. Τριάδας.
Δυτικότερα της θέσης αυτής, η ακτή είναι διαμορφωμένη σε μεγάλης κλίσης φυσικά πρανή έως και κατακόρυφες κρημνώδεις ζώνες μέχρι το ακρωτήριο Μεγάλο Εμβόλιο.
Στην ακραία δυτική αμμώδη ζώνη παρατηρούνται έντονα διαβρωτικά φαινόμενα τόσο στην περιοχή του ΠΙΚΠΑ, όσο και δυτικότερα. Η θαλάσσια διάβρωση που παρατηρείται στην ακτή αυτή έχει προσβάλλει εγκαταστάσεις του ΠΙΚΠΑ, καθώς και επιμήκη προστατευτική από τη διάβρωση προκυμαία από οπλισμένο σκυρόδεμα, η οποία έχει υποστεί υποσκαφή, καθίζηση και θραύση όπως φαίνεται στο συνημμένο φωτογραφικό υλικό.
Η κρημνώδης ακτή μέχρι το Μεγάλο Εμβόλιο δομείται από νεογενή πετρώματα ευπαθή στις φυσικές διεργασίες αποσάθρωσης και διάβρωσης. Πρόκειται για μάργες, αμμώδεις μάργες, ψαμμίτες μικρής συνήθως συνοχής, κατά θέσεις μαργαϊκούς ασβεστόλιθους και κοκκινοχώματα. Η θαλάσσια δράση διαβρώνει τη βάση των κρημνωδών ακτών, την υποσκάπτει, με συνέπεια να προκαλούνται καταπτώσεις πετρωμάτων, κατακρημνίσεις βράχων και κατολισθήσεις χαλαρών υλικών στις θέσεις που τέτοια υλικά συσσωρεύονται και τα νερά (υπόγεια και επιφανειακά) επιτείνουν την αστάθεια τους και οδηγούν σε αστοχία των κλιτύων.
Η χρήση αυτών των κρημνωδών ακτών πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή και να τοποθετηθούν σε όλο το μήκος τους, πινακίδες που να γνωστοποιούν στους χρήστες τους κινδύνους για πιθανές καταπτώσεις-κατακρημνίσεις και κατολισθήσεις.
Το υπάρχον στην περιοχή αυτή ευαίσθητο καθεστώς ισορροπίας ακτών, με έκδηλα τα φαινόμενα των διαβρωτικών διεργασιών και άλλων εδαφικών ασταθειών και αστοχιών, θα διαταραχθεί από τα μεγάλης κλίμακας έργα επέκτασης του διαδρόμου προσαπογειώσεων 10-28 του αεροδρομίου, λόγω κυρίως των αναμενόμενων αλλαγών και μεταβολών στη διεύθυνση και ταχύτητα των θαλασσίων ρευμάτων, με συνέπειες στην ακτή και στην ακτογραμμή, μη προβλέψιμες.
Ι. Κουμαντάκης

Καθηγητής  Ε.Μ.Π.»

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.